Onderweg aan de Kaiserstuhl (Baden, Duitsland)

De Kaiserstuhl ligt in het Anbaugebiet Baden in het zuidelijke Schwarzwald, vlakbij de stad Freiburg im Breisgau. De Rijn stroomt circa 5 kilometer westelijk van de Kaiserstuhl. De Elzas ligt 25 kilometer ten westen, Basel zo’n 50 kilometer zuidelijk.

De Kaiserstuhl behoort tot de warmste gebieden van Duitsland.

De Kaiserstuhl is een oude vulkaan. De wijngaarden liggen op terrassen, zoals op bijgaande foto’s goed is te zien.

Wijngaarden Kaiserstuhl, op de achtergrond de Vogezen
Wijngaardterrassen Kaiserstuhl, linksonder vlak boven de bocht in de weg een beschermd, dieper gelegen terras

Door de grillige vorm van het landschap ontstaan unieke microklimaten. Sommige wijngaarden liggen een stuk dieper en zijn zo van alle kanten beschermd. In de linker onderhoek van bovenstaande foto, vlak boven de bocht in de weg is dit te zien.

Het meest aangeplante druivenras op de Kaiserstuhl is de Spätburgunder (Pinot Noir, bijna 40 %), gevolgd door Grauburgunder (Pinot Gris), Müller-Thurgau (Rivaner) en Weissburgunder (Pinot Blanc). Daarnaast worden o.a. ook Riesling en Chardonnay verbouwd.

De bodems bestaan met name uit löss en uit vulkanisch gesteente. De löss is tijdens en vlak na de laatste ijstijd door de wind aangevoerd. De lösslaag is op sommige plaatsen enkele meters dik.

Een net gereconstrueerde lösswand

Op andere plekken komt het vulkanisch gesteente aan de oppervlakte.

Druiven van vulkanische bodem geven krachtige, complexe wijnen met veel extract. Löss is een vruchtbare bodem, die lichtere en fruitige wijnen voortbrengt. De Weinlage is dus ook hier zeer bepalend voor het karakter van de wijn.

Dat laatste heb ik proefondervindelijk vastgesteld bij Weingut Heger in Ihringen. Hier heb ik Weissburgunders, Rieslings en Spätburgunders geproefd van lössbodems en vulkanische bodems. De verschillen zijn zeer groot. De geproefde wijnen van de lössbodems waren allen fris met mooie zuren. Veel fruit in geur en smaak. De wijnen van de vulkanische bodems (Weinlagen Winklerberg en Schlossberg) waren in eerste instantie ingetogen en hadden enige tijd nodig om hun aroma’s te ontvouwen. Het geduld werd beloond met een zeer mooie, complexe geur en smaak.

Heger Schlossberg Riesling Grosses Gewächs met daarnaast de bodemsoorten löss en vulkanisch gesteente

Onderweg in Willamette Valley (Oregon, VS)

Plum Hill Vineyards

Willamette Valley ligt in het noordwesten van de Amerikaanse staat Oregon op een kleine 100 km van de Stille Oceaan. Willamette Valley is de overkoepelende AVA. In het noordelijk deel liggen 6 sub-AVA’s: Chehalem Mountains, Dundee Hills, Eola-Amity Hills, McMinnville, Ribbon Ridge en Yamhill-Carlton.

Willamette Valley ligt beschermd tussen twee bergruggen: de Coast Range Mountains in het westen en de Cascade Mountains in het oosten.

Het gebied is ruim 60 km lang en circa 30 km breed. Ruim 550 wineries bewerken in totaal bijna 9000 hectare wijngaarden.

Wijngaarden bij Montinore Vineyards

De wijngaarden liggen tussen percelen die gebruikt worden voor landbouw, tuinbouw en bosbouw.

Pinot noir is het meest aangeplante druivenras in Willamette Valley (ruim 6000 hectare), gevolgd door pinot gris, chardonnay, riesling en pinot blanc.

Bodems bestaan uit basalt, klei en löss. Het klimaat is zacht: in de zomermaanden in het overdag gemiddeld 25 graden, ’s nachts koelt het af naar gemiddeld 10 graden. In de wintermaanden is het overdag gemiddeld 10 graden, ’s nachts 1 graad.

Wijngaarden bij Montinore Vineyards

En de wijnen? Ik heb met name riesling en pinot noir geproefd. De rieslings hadden wat minder zuren dan typische Duitse soortgenoten. Veelal groene appel in geur en smaak, soms ook tonen van honing. Fris en zacht. Bij de pinot noirs over het algemeen ondersteunend houtgebruik, mooi geïntegreerd en in balans. Zeer herkenbaar de geuren van rood fruit, aangevuld met koffie en cacao in exemplaren met houtrijping. Ook bij de pinot noirs viel de lagere zuurgraad op in vergelijking met bv. de Duitse Ahr.

Wijngaarden bij Montinore Vineyards, Cascade Mountains op de achtergrond

AVA

AVA is een Amerikaanse oorsprongsbenaming en staat voor American Viticultural Area, een aanduiding voor een Amerikaans wijnbouwgebied, vergelijkbaar met bv. DOP en AOP in Europa. De actuele AVA lijst wordt bijgehouden door de TTB, het Alcohol and Tobacco Tax and Trade Bureau (voorheen BATF: Bureau of Alcohol, Tobacco and Firearms).

In tegenstelling tot de Europese beschermde oorsprongsbenaming kent de AVA geen beperkingen ten aanzien van gebruikte druivenrassen.

Als de AVA op het etiket wordt vermeld, dan moet minimaal 85 % van de gebruikte druiven uit het vermelde gebied komen.

Pyrazine

Pyrazine is de stof die wijn de geur geeft van groene paprika of asperge. Deze geur is vaak overheersend en blijft dat ook, naarmate de wijn verder rijpt.

Pyrazine komt vaak voor in sauvignon blanc, maar bijvoorbeeld ook in cabernet sauvignon, cabernet franc en carménère.

De hoeveelheid pyrazine in de druif kan worden beïnvloed door bladmanagement: de hoeveelheid bladeren bepaalt uiteindelijk hoeveel van deze stof in de druif en daarmee in de wijn komt.

De rijpheid van de druif bepaalt ook de concentratie pyrazine. Met name cabernet sauvignon en carménère druiven kunnen, als ze te vroeg en onrijp worden geoogst, verhoogde concentraties pyrazine bevatten.

TCA

TCA is een chemische verbinding die voluit 2,4,6-trichlooranisol heet. TCA is verantwoordelijk voor wat in het normale spraakgebruik “kurk in de wijn” wordt genoemd. TCA veroorzaakt een muffe keldergeur en heeft een negatieve invloed op de smaak van de wijn.

TCA wordt wel eens een bacterie of schimmel genoemd, maar is het beiden niet. Het is een chemische stof die ontstaat door de reactie van chloorverbindingen en schimmels (om heel precies te zijn: chloorfenolen worden door schimmels omgezet in chlooranisolen).

De kurk van de wijnfles krijgt vaak de schuld van kurk in de wijn. Dit is maar ten dele waar. Inderdaad, de kurk is één van de mogelijke oorzaken. Een kurk kan namelijk worden gebleekt en gereinigd met een chlooroplossing (er zijn inmiddels andere bleek- en reinigingsmethodes, vandaar “kan”). Als er chloor achterblijft en in de wijn komt én als de wijn dan ook nog schimmels bevat, dan kan de stof TCA worden gevormd. Maar ook de flessen zelf of de vaten kunnen met chlooroplossingen zijn gereinigd. En ook sommige pesticiden bevatten chloorfenolen. Chloorresten kunnen dus op meerdere manieren in de wijn terecht komen. Een fles met een kunstkurk of schroefdop kan daarom best “kurk” hebben!